روشهايي « اجرايي» كار تئاتر با كودكان و نوجوانان

دسته بندي : علوم انسانی » هنر
بطور كلي دو روش عمده براي كار تئاتر با كودكان و نوجوانان وجود دارد:
الف) روش كار با « متن آماده نمايشي» يا ( نمايشنامه )
ب ) روش كار « بديهه سازي» يا « نمايش خلاق»
برنامه ها و شيوه كار اين دو روش با يكديگر تفاوتهاي اساسي دارد و نتايج حاصله نيز طبعاً متفاوت است. همانطور كه از عنوان پيداست در روش كار با متن آماده نمايشي، معمولاً نمايشنامه مكتوب و اصطلاحاً «متن» نمايش، به صحنه كشيده مي شود؛ اما در روش بديهه سازي يا نمايش خلاق، نمايش از صحنه به متن كشيده مي شود و هركدام از اين روشها براي اجراي خود، نيازمندي ويژگيهاي خاصي هستند و قابليتهايي دارند كه در اينجا به بررسي مختصر آنها مي پردازيم:
الف) كار با متن آماده نمايشي يا ( نمايشنامه )
در اين روش مربي، سرگروه يا كارگردان، ضمن انتخاب، تاليف، يا تنظيم يك متن نمايشي آماده ( نمايشنامه)، سراغ كار نمايشي با كودكان و نوجوانان مي رود. او نمايشنامه را براي اعضاء گروه مي خواند و پس از هماهنگيهاي لازم با گروه، نقشها را بين بچه ها تقسيم مي كند. آنگاه مطابق روش معمول گروههاي حرفه اي يا آماتور بزرگسال، پس از دورخواني و حفظ ديالوگها، كودكان را براي شكل گيري و ارائه « ميزان سن» به صحنه مي فرستد و پس از طي مراحل تمرين و آماده سازي صحنه، لباس، نور، گريم و موسيقي، سرانجام نمايش را به مرحله اجراي صحنه اي در سالن تئاتر مي كشاند.
اين روش ظاهراً ساده ترين روش براي كار نمايش با بچه هاست؛ اما به دليل كمبود امكانات خلاقيت، ابراز عقيده و دخالت كودكان در شكل گيري ساختمان اصلي نمايش ( يعني متن) ، فاقد ارزش خلاقه براي كار تربيتي و هنري با بچه هاست و بعدها مشكلاتي براي مربيان تربيتي، و كودكان شركت كننده در فعاليت نمايشي پديد مي آورد كه در بخش اجراي صحنه اي نمايش و بررسي آفتها به آن اشاره شده است( فصل سوم).
اين روش، تحميل مربي- كارگردان بر اعضاست، و معمولاً از قدرت تخيل و خلاقيت كودكان مي كاهد؛ هرچند ظاهراً زودتر به نتيجه مي رسد و اغلب به توليد نمايش در گروههاي دانش آموزي مي انجامد.
قطعاً در كار نمايش تربيتي، هدف اصلي، توليد نمايش به وسيله بچه ها نيست( حداقل در سنين دبستاني). امروزه علوم تربيتي، روانشناسي و تجربيات آموزش هنري به شيوه جديد براي كودكان، ثابت كرده است كه صرف آموزش فني هنر و تكنيك آموزي براي كودكان، سبب كور شدن خلاقيتها در آنان مي گردد و تقليد بدون فهم و درك محتواي اثر هنري، ذهن خلاق آنان را محدود به فراگيري ظاهر كار هنري كرده و آنان را از لذت آفرينش هنري محروم مي كند.
در روش كار با متن آماده نمايشي نيز دقيقاً همين مسائل تكرار مي شود و از بچه ها تنها به عنوان ابزار وسيله اجراي نمايش، و بازيگر از نوع محكوم آن در مقابل مربي- كارگردان استفاده شده و آنها حق هيچگونه دخالت و اظهار نظري در مورد اصل كار را ندارند، در حالي كه كودكان خود مي توانند بهترين عامل در خلق يك اثر هنري باشند.
نكته قابل توجه ديگر اينكه، اغلب مفاهيم و موضوعات مطرح شده در اينگونه نمايشنامه ها، نامناسب و نامربوط به بچه ها يا غيرقابل فهم براي آنهاست و بازيگران خردسال مجبورند همچون طوطي تنها تقليد كنند و اداي كار را در آورند و بيان كننده كلمات و جملات نامانوسي باشند كه فرد بزرگسال براي آنها نوشته است.
اگر اين نمايشنامه ها به وسيله خود بچه ها يا حداقل مربيان آشنا به مسائل كودكان و نوجوانان نوشته شود، بازخطر كمتري آنها را تهديد مي كند؛ چرا كه موضوعات، قابل هضم و فهم